در آیین بندگی الهی، هر رهرو، وامدار و ادامه دهنده مسیر بندگی است که پیشینیان وی در آن کوی قدم نهاده‌اند. سلسله انبیاء و اولیای الهی نیز چنین هستند. هر پیامبری قدم بر جای پای پیامبر قبل از خود گذارده و با اندوخته هدایتگری خویش بر توشه راهبری انبیاء پیش از خود افزوده است.(۱)

نبی گرامی اسلام وارث علوم جمیع پیامبران است. دین او آخرین دین و حاوی تمام عناصر هدایت تا قیامت است. مطابق اعتقادات شیعه او این میراث گرانبها را به امیرالمومنین علی علیه السلام سپرده است(۲) و این میراث عظیم در سلسله ائمه طاهرین دست به دست گشته و در انتها به امام آخرین و سلاله اوصیاء پیامبرحضرت ولی عصر (عج) رسیده است. با نگاهی گذرا به زیارتنامه‌های عام و خاص ائمه طاهرین به این موضوع و اهمیت آن پی می‌بریم چنانکه در برخی زیارت‌ها تعدد طرح مبحث ارث بردن امام از هریک از انبیاء قبلی و امامان پیشین به وضوح نمودار است.(۳)

امام حسین علیه السلام وارث تمامی انبیای الهی

در میان زیارات امامان، این موضوع در زیارت‌های متعددی از امام حسین علیه السلام آمده است. یکی از این موارد زیارت وارث امام حسین علیه السلام است که در عین کوتاه بودن به طور مفصل به میراث داری سید الشهداء از انبیاء و اولیاء پیشین اشاره شده است. “اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ آدَمَ صَِفْوَةِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ نُوحٍ نَبِىِّ اللَّهِ،… اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ فاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ”(۴) حال سوال اینجاست که منظور از وراثت امام حسین علیه السلام از انبیاء و امامان پیشین چیست؟

وقتی به امام حسین علیه السلام وارث پیامبران گفته می‌شود، پیداست که ارث مادی و مالی منظور نیست، زیرا اوّلاً هنگامی که در پیشگاه مقدسش برای زیارت می‌ایستیم و این کلمات را بر زبان جاری می‌کنیم، به قصد تعظیم و تجلیل از مقام شامخ او است، نه خبر دادن از این که چه اموالی را از پیغمبران به ارث بُرد! ثانیا اگر هم مالی از پیغمبران باقی مانده بود، زمانی طولانی بین آدم و دیگر پیامبران با امام حسین علیه السلام است و می‌بایست به بازماندگان مستقیمشان می‌رسید، نه امام حسین، پس باید معنای دیگری را جستجو کرد.

وراثت حسین علیه السلام از انبیا و اوصیا برای آن است که خط جهاد در راه حق و مبارزه با باطل و ستم و طاغوت، سرلوحه دعوت همه انبیای الهی بوده و کربلا تجلی‌گاه درگیری حق و باطل است. عاشورا حضور دوبارة آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی علیهم السلام در قله فریادگری و هدایت است. این که حسین را وارث آدم می‌خوانیم و زیارت وارث را با سلام بر آن پیامبران الهی آغاز می‌کنیم، برای همین است؛ یعنی نقطه اتصال همه حرکت‌های الهی و انقلاب‌های خدایی، به صورت تجسم دوباره پیامبران و اوصیا در لحظه‌های خورشیدی عاشورا و واقعیت سرشار کربلا.(۵)

از سوی دیگر قرآن مجید یکی از اهداف بعثت پیامبران را قیام برای عدالت اجتماعی یا آماده کردن زمینه برای آن می‌داند: «پیامبران را با دلائل روشن فرستادیم و با آن‌ها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم برای برپایی عدالت قیام کنند».(۶) در زیارت امام حسین علیه السلام می‌خوانیم: « گواهی دهم که دستور به عدل و داد فرمودی و مردم را به آن دعوت کردی».(۷) از این رو می‌توان نتیجه گرفت: تلاش برای برپایی عدالت اجتماعی و مبارزه با ستم، رسالت همه ‌انبیا و میراث مشترک رسول الهی است و حسین بن علی علیه السلام به دلیل دعوت به عدل و مبارزه با بی‌عدالتی، وارث همه‌ انبیا است.(۸)

آری! کسی‌ که‌ از تمامی‌ انبیای‌ بزرگوار، علی‌ الخصوص‌ خاتم‌ انبیا و علی‌ مرتضی‌ وفاطمة‌ الزهرا و حسن‌ مجتبی‌ (علیهم السلام) ارث‌ برده‌ باشد، چکیده‌ و عصارة‌ تمام‌ انبیا واولیا خواهد بود. از همین‌رو، امام‌ حسین‌ علیه السلام با دارا بودن‌ این‌ چنین‌ پشتوانة‌ معنوی‌ و الهی‌توانست‌ اسلام‌ پیامبر اکرم‌ را احیا نماید و حوادث‌ عاشورای‌ ۶۱ هجری‌ قمری‌ را باشجاعت‌ رقم‌ بزند. با این‌ پشتوانه‌ معنوی‌ است‌ که‌ خون‌ حق‌ بر شمشیر باطل‌ پیروز گشت‌ و حضرت‌ با نثار و ایثار جان‌ و جوانان‌ خود، مطلوب‌ خود را که‌ عدم‌ انحراف‌ اسلام‌ بود؛ به‌دست‌ آورد.

امام مهدی (عج) وارث تمامی پیامبران و امامان

امام مهدی (عج) به عنوان آخرین وصی پیامبر و دوازدهمین امام و کسی که خداوند او را به عنوان ذخیره خویش و منجی جهان و جهانیان انتخاب نموده، دارنده تمامی علوم و کمالات پیامبران و امامان پیش از خود است. او که عصاره خلقت پروردگار و انسان کامل و یگانه گیتی است، باید هم تجلیگاه همه خوبیها باشد. “اَلسَّلامُ عَلى مَهْدِىِّ الْأُمَمِ وَجامِعِ الْکَلِمِ”(۹)او میراث دار تمامی شرایع و آیین‌های الهی است: ” اَلسَّلامُ عَلى‏ وارِثِ الْأَنْبِیآءِ، وَخاتَِمِ الْأَوْصِیآءِ”(۱۰)

این موضوع علاوه بر اینکه در زیارات امام مهدی (عج) نمودار است، در روایات متعددی هم اشاره شده است. احادیثی که از ائمه معصومین علیهم السلام وارد شده اثبات می‌نماید همه علوم و دانش هایی که در نزد پیامبران الهی و ائمه معصومین بوده، به آخرین حجت الهی و دوازدهمین وصی پیامبر(عج) رسیده و حضرت مهدی(عج) وارث علوم انبیا و ائمه علیهم السلام است:

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی نَزَلَ مَعَ آدَمَ (ع) لَمْ یُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ وَ کَانَ عَلِیٌّ (ع) عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ یَهْلِکْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّه(۱۱)

همچنین در برخی روایات نیز تصریح شده علاوه بر علوم الهی، برخی گنجینه‌های آسمانی که در دست پیامبران بوده نیز نزد امام حاضر ودیعه نهاده شده است:

امام صادق ع فرمود: همانا داوود از پیامبران دیگر ارث برد و سلیمان از داوود ارث برد و محمد ص از سلیمان ارث برد و ما از پیامبر ارث بردیم و همانا نزد ماست صحف ابراهیم و الواح موسی.(۱۲)

جالب آن است که حضرت ولی عصر عج از برخی از این موارد جهت اثبات حقانیت خود و اتمام حجت در هنگام ظهور بهره می‌گیرد.(۱۳) در حدیثی از امام صادق علیه السلام نیز آمده است که تمامی معجزات انبیاء در دستان امام مهدی عج است:

ما مِن مُعجِزَةٍ مِن مُعجزاتِ الانبیاءِ وَالاوصِیاءِ إِلا وَیَظهَرُ اللهُ تَبارکَ وَ تَعالی مِثلَها فِى یَدِ قَائِمنا، لاتمامِ الحُجَّةِ عَلَی الاعداءِ(۱۴)

علاوه بر ودایع انبیاء، امام مهدی میراث دار امانتهایی گرانبها از سلسله ائمه طاهرین نیز می‌باشد. از جمله این موارد می‌توان به کتاب جامعه علی علیه السلام و مصحف فاطمه سلام الله علیها اشاره نمود که ائمه در احادیث متعدد به در دست داشتن آنها اذعان می‌نمودند.

حال سوال اینجاست که چه ویژگی در امام آخرین هست که او را حامل چنین میراث عظیمی نموده است؟ و او با این ودیعه گرانبها چه می‌کند؟ پاسخ این سوال را می‌توان از آیات قرآن کریم و روایات برداشت نمود. آری، گروهی در آخرالزمان می‌آیند که زمین و هرچه در آن است را به ارث می‌برند و این خواست خداوند و تمامی برگزیدگان الهی است:

وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ(۱۵)

و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثین(۱۶)

وعدالله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امناً یعبد و نفی لایشرکون بی‌شیئاً و من کفر بعد ذلک فاولئک هم الفاسقون(۱۷)

پیشوای این قوم برگزیده، آخرین ذخیره الهی و آخرین وصی آخرین پیامبر الهی است. اوست که می‌باید هر آنچه تمامی مردان الهی در اندیشه می‌پرورانده اند و آرزو داشتند، عملی کند. او در این راه دانشی کامل و توانایی وسیع می‌خواهد و به همین دلیل است که او میراث دار تمامی خوبیها از پیشینیان فرزانه است.

اوست که اسلام پیامبر آخرین محمد ص را در جهان استیلا می‌بخشد،

و طعم شیرین عدالت علوی را به مذاق تمامی مردمان می‌چشاند،

و حسین وار جان به کف نهاده در برابر ظلم و فساد قیام می‌کند،

و در آخر پرچم قسط و عدل را در سراسر زمین می‌گستراند.

به امید آن روز

پی نوشت:

۱ – به عنوان نمونه ” و ورث سلیمان داوود” نمل(۲۷ ) آیه ۱۶٫

۲ – ” اَلسَّلامُ عَلى‏ صالِحِ الْمُۆْمِنینَ، وَوارِثِ عِلْمِ النَّبِیّینَ” زیارت امام علی ع ، مفاتیح الجنان

۳ – به عنوان نمونه می توان در زیارات عام به زیارت جامعه کبیره (السّلام علی ائمه الهدی و مصابیح الدجی و … ورثه الانبیاء) و در زیارات خاص به زیارت وارث حضرت سید الشهداء و نیز زیارت امام رضا ع اشاره نمود.

۴ – زیارت وارث، مفاتیح الجنان

۵ – جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص ۴۶۰٫

۶ – حدید (۵۷) آیه ۲۵٫

۷ – مصباح کفعمی، ص ۴۹۱٫

۸ – برگرفته از سایت مرکز ملی پاسخگویی سوالات دینی – پاسخگو

۹- زیارت صاحب الامر ع منقول از ابن طاووس، مفاتیح الجنان

۱۰- همان

۱۱ – امام باقر ع فرمود:علمی که با حضرت آدم ع نازل شد، برداشته نشد و علم به ارث می رود. علی ع عالم این امت بوده و حق این است که از خانوادة ما هرگز عالمی نمیرد مگر آنکه کسی از اهلش که مثل علم او را بداند جایگزینش گردد یا آنچه را خدا خواهد – الکافی ج‏۱ ص۲۲۲ باب أن الأئمة ع ورثة العلم یرث بعضهم بعضا العلم

۱۲ – بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهارج‏ ۲۶ ص ۱۸۳

۱۳ – صندوق مقدس از دریاچه طبریه به دست وی ـ امام مهدی ع ـ آشکار می شود و آن را آورده، در پیشگاه مقدس او در بیت المقدس

قرار می دهند و چون یهودیان آن را مشاهده می نمایند به جز اندکی، بقیه آنان ایمان می آورند – آیه الله صافی گلپپایگانی، منتخب‌الاثر، ص ۳۰۹٫

۱۴ – “هیچ معجزه ای از معجزات انبیای الهی و اوصیای ایشان نمی‌باشد، مگر این که خداوند متعال برای اتمام حجت بر دشمنان، مثل آن را به دست قائم ما، ظاهر می سازد.” – شیخ حر عاملی، إثبات الهداة، ج ۳، ص ۷۰۰، ح ۱۳۷٫

۱۵ – سوره انبیاء آیه ۱۰۵

۱۶ – سوره قصص آیه ۵

۱۷- سوره نور آیه۵۵

منبع:تبیان